Badanie testosteronu. Jak zmierzyć i sprawdzić poziom testosteronu?

Badanie testosteronu pomaga zdiagnozować bardzo wiele problemów i zaburzeń, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Odpowiedni poziom tego hormonu jest bardzo ważny dla zachowania prawidłowości wielu procesów fizjologicznych. Groźny jest zarówno nadmiar, jak i niedobór testosteronu, dlatego warto zbadać jego stężenie w organizmie.

Testosteron jest typowo męskim hormonem, dlatego to właśnie panowie najsilniej odczuwają skutki wahań jego poziomu. Niedobór testosteronu zmniejsza ochotę na seks i może być przyczyną problemów z potencją, ale także obniża nastrój, sprawia, że mężczyzna traci chęć do działania i rywalizacji lub nawet powoduje depresję. Nadmiar z kolei zwiększa agresywność, wybuchowość i skłonność do kłótni. Badanie stężenia testosteronu może zatem pomóc dokładnie ustalić przyczynę dolegliwości i podjąć dalsze, adekwatne działania.

Jaką funkcję pełni testosteron?

Testosteron jest hormonem steroidowym z grupy androgenów. Ten organiczny związek chemiczny produkowany jest głównie u mężczyzn, w układzie wewnątrzwydzielniczym. U kobiet występuje w niewielkich ilościach. Testosteron powstaje w tzw. komórkach śródmiąższowych Leydiga w jądrach.

Proces produkcji tego męskiego androgenu jest więc bardzo złożony. Warto także wiedzieć, iż występują dwa jego rodzaje: tzw. testosteron wolny, czyli aktywny oraz postać związana z białkami. To właśnie testosteron wolny odpowiada za pełnienie wszystkich ważnych funkcji w ustroju. Drugi jego typ jest nieaktywny, nie ma więc wpływu na cechy typu męskiego, czy dobre samopoczucie.

Jeżeli chodzi o rolę, jaką pełni testosteron, to odpowiada on przede wszystkim za wykształcenie typowo męskich cech płciowych. Prawidłowy poziom testosteronu warunkuje powstanie owłosienia u panów, w tym także zarostu; typowo męską budowę ciała, a więc rozbudowane mięśnie i właściwą objętość tkanki tłuszczowej oraz charakterystyczny, niski głos. Największy wpływ hormon ten ma na płodność i potencję. Przede wszystkim warunkuje spermatogenezę, czyli proces powstawania i dojrzewania plemników oraz ich żywotność i ruchliwość. Umożliwia to prokreację, gdyż zdrowe plemniki są w stanie przeżyć w drogach rodnych kobiety oraz dotrzeć do komórki jajowej i ją zapłodnić.

Dla mężczyzn uprawiających sporty siłowe i sylwetkowe szczególne znaczenie ma szybkość i efektywność budowy masy mięśniowej przy jednoczesnej redukcji tkanki tłuszczowej. Testosteron jest jednym z istotnych czynników warunkujących rozrost włókien tej tkanki. Bezpośrednio przekłada się to na zwiększenie tężyzny i siły fizycznej oraz wytrzymałości organizmu. Testosteron wpływa także na gęstość kości, które stają się znacznie mocniejsze. Obok siły mięśni ma to ogromne znaczenie podczas intensywnych treningów.

Nie można oczywiście pominąć funkcji testosteronu dotyczących ogólnego samopoczucia. To właśnie ten hormon zwiększa przebojowość i chęć do działania. Panowie, u których poziom tego androgenu jest prawidłowy, odczuwają większe zadowolenie z życia na co dzień, chęć zdrowej rywalizacji oraz dużo energii i sił witalnych. Testosteron zapewnia ponadto wysoką sprawność umysłową.

Normy testosteronu

Badanie poziomu testosteronu pozwala ustalić całkowite jego stężenie we krwi. Wartości referencyjne uwzględniają jednak także testosteron wolny.

Wynik badania uzależniony jest nie tylko od płci, ale także od wieku, masy ciała oraz stopnia aktywności fizycznej.

Poziom testosteronu a wiek

Najwięcej testosteronu organizm produkuje w czasie dojrzewania płciowego i w młodym wieku. Potrzebny jest on wtedy do zapewnienia dynamicznego wzrostu i niezakłóconego rozwoju wielu cech.

Oprócz tego, że ilość testosteronu w ustroju jest indywidualna dla każdego mężczyzny, to różne są normy testosteronu w zależności od wieku. Po 30. roku życia następuje bowiem stopniowy spadek poziomu tego androgenu w organizmie. Tempo tego spadku wynosi ok. 1% rocznie, jednak również i ta wartość jest u każdego inna i zależy od wielu czynników.

Niedobór testosteronu

Zmniejszenie poziomu testosteronu może być spowodowane nie tylko wiekiem. Niewystarczający jego poziom powodują także:

Objawy

Niedobór testosteronu objawia się ogólnie złym samopoczuciem, osłabieniem, bezsennością, niechęcią do działania, zmęczeniem i biernością. Mężczyzna odczuwa wyraźny spadek siły fizycznej oraz ma mniejszą ochotę na seks. Pojawiają się również zaburzenia erekcji i płodności, gdyż zmniejsza się objętość jąder.

Naturalne wydzielanie testosteronu przez organizm jest zaburzone także w przypadku niewydolności jąder lub niedoczynności przysadki mózgowej. Problemy pojawiają się również u chorych na zespół Klinefeltera (choroba wrodzona związana z obecnością dodatkowego chromosomu X u mężczyzn).

Konsekwencje niedoboru testosteronu

Utrzymujące się przez dłuższy czas niskie stężenie testosteronu grozi rozwojem poważnych chorób i dolegliwości. Należą do nich choroby układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, zbyt wysoki poziom cholesterolu (frakcji LDL) we krwi, czy choroba niedokrwienna serca. Zaczynają także rozwijać się zaburzenia metabolizmu, co często prowadzi do cukrzycy typu 2.

Sposoby na podniesienie poziomu testosteronu

W przypadku stwierdzenia znacznego niedoboru testosteronu lekarz specjalista może zalecić zastosowanie u pacjenta odpowiedniej terapii hormonalnej. Co więcej, na rynku dostępne są ponadto liczne preparaty testosteronowe, stanowiące suplementy diety. Tzw. boostery testosteronu naturalnie stymulują przysadkę mózgową, dzięki czemu zwiększa się wydzielanie tego ważnego, męskiego androgenu.

Boostery testosteronu dla mężczyzn zawierają przede wszystkim kwas D-asparaginowy, który naturalnie występuje w podwzgórzu, przysadce mózgowej i w jądrach. Jego niedobór w ustroju zaburza syntezę wszystkich hormonów potrzebnych w cyklu produkcji testosteronu. Suplementy diety na podniesienie testosteronu mają w swoim składzie także naturalne wyciągi i ekstrakty z ziół o udowodnionym wpływie na nasilenie syntezy tego androgenu. Zioła na podwyższenie testosteronu to m.in.: kozieradka, buzdyganek naziemny, korzeń maca, żeń-szeń koreański i ashwganda. Specyfiki te zawierają także inne, dodatkowe związki, które m.in. uzupełniają niedobory witamin i minerałów w ustroju (szczególne znaczenie mają witamina D, magnez i cynk). Jednym z produktów, który cieszy się świetnymi opiniami jest Testolan.

Nadmiar testosteronu

Zbyt wysokie stężenie testosteronu u mężczyzn nie występuje często. Dotyczy ono głównie sportowców i osób ćwiczących na siłowni, które przyjmują dodatkowe dawki testosteronu w postaci różnych preparatów. Dlatego stosując jakiekolwiek suplementy, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania i nie zwiększać porcji specyfiku. Przyczyną może być także przerost nadnerczy.

Konsekwencjami nieleczonego nadmiaru testosteronu u panów jest spadek odporności, nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom cholesterolu, zwiększone ryzyko uszkodzenia mięśnia sercowego i zawału serca, zakrzepica, choroby wątroby, nadmierny przerost prostaty oraz impotencja.

Kiedy należy udać się do lekarza, aby zbadać testosteron?

Wskazanie do oznaczenia poziomu testosteronu we krwi występuje u obu płci, jeżeli niepokojące objawy, czy to niedoboru, czy nadmiaru utrzymują się przez dłuższy czas.

Panowie doświadczających zaburzeń erekcji i spadku zainteresowania seksem, pogorszenia samopoczucia, ciągłego zmęczenia, niechęci do działania, apatii lub depresji powinni wykonać test na poziom testosteronu. Zaniepokoić powinno też osłabienie mięśni, zbyt rzadkie owłosienie, typowo kobiece zmiany sylwetki (zaokrąglone biodra oraz uwydatniony brzuch i sfera biustu), a także zaburzenia cech płciowych, m.in. zmniejszenie jąder. Badania testosteronu wykonuje się także u chłopców w okresie dojrzewania, jeżeli rozpoczyna się ono zbyt wcześnie lub zbyt późno.

Prawidłowy poziom testosteronu ng/dl warto oznaczyć także u pań, gdy pojawiają się typowe dla zaburzeń stężenia tego androgenu objawy. U kobiet zbyt wysokie stężenie testosteronu widoczne jest w postaci następujących objawów: łysienie typu męskiego lub przeciwnie — nadmierne owłosienie, nienaturalny przyrost masy mięśniowej i powiększenie narządów płciowych: łechtaczki i warg sromowych. Niepokojącym sygnałem są też problemy z zajściem w ciążę, nieregularne cykle miesiączkowe, trudny w leczeniu trądzik, niekontrolowane przybieranie na wadze oraz depresja. Wszystkie te objawy mogą wskazywać na zespół policystycznych jajników.

Badanie testosteronu — jak wygląda?

Badania mające na celu oznaczenie testosteronu rozpoczynają się szczegółowym wywiadem lekarskim. Specjalista endokrynolog po przeanalizowaniu wszystkich dolegliwości, jakie zgłasza pacjent, oceni, czy mogą one wskazywać właśnie na zaburzenia stężenia testosteronu.

Materiałem do badań jest krew, a wykonuje się je w laboratorium. Ważna jest pora pobrania krwi. Poziom testosteronu zmienia się bowiem w ciągu całej doby. Najwyższy występuje od rana po przebudzeniu do południa. To właśnie wtedy odczuwamy najwięcej siły i mamy motywację do działania. Wtedy też intelekt jest najsprawniejszy, a kreatywność na najwyższym poziomie. Stężenie testosteronu zaczyna spadać od godziny 13, a po 17 poziom androgenu jest najniższy. Zaczyna się on normować wieczorem około 21, co jest odczuwane w postaci powrotu energii i sił witalnych.

W pobranej próbce krwi obwodowej oznacza się testosteron całkowity (TT) oraz udział testosteronu wolnego. Na poziom testosteronu całkowitego składają się: testosteron wolny (1-4%), testosteron związany z albuminami (poniżej 44%) oraz testosteron związany z globuliną SHBG (ok. 55%).

Badanie testosteronu – cena

To, ile kosztuje badanie testosteronu, zależy od konkretnego laboratorium, zwykle jednak koszt mieści się w przedziale 25-50 zł. Wiele stacji diagnostycznych oznacza osobno poziom testosteronu całkowitego, a osobno wolnego. Istnieje jednak możliwość bezpłatnego wykonania tego badania, jeżeli mamy skierowanie od lekarza.

Jeżeli chodzi o wynik badania, to jego interpretacja nie jest jednoznaczna i oczywista. Nie ma bowiem jednej, konkretnej, dolnej normy stężenia tego androgenu. Poziom testosteronu całkowitego >12 nmol/l (>3,5 ng/dl) nie wymaga leczenia. Jeżeli otrzymamy stężenie <8 nmol/l (<2,5 ng/dl), to wtedy wystarczy suplementacja. Natomiast stwierdzenie stężenia TT pomiędzy 8 a 12 nmol/l (2,5-3,5 ng/dl) wskazuje na konieczność powtórzenia badania. Wynik poniżej 5,2 nmol/l (150 ng/dl) to konieczność dalszej, rozszerzonej diagnostyki celem wykluczenia nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu podwzgórzowo-przysadkowego.